1890’lı yıllara gelindiğinde, eski belgelerde, Salihli’nin iki karyesi (Mahallesi) olduğu birinin adı Ömerli diğerinin ise Çarhocalı olduğu görülüyor ancak neresi Çarhocalı neresi Ömerli tam olarak açıklanmıyor. Yine o dönemde ilçede yaşayan Rumların kayıtlarında da Panapo (Yukarı) ve Kato (Aşağı) iki yerleşimin olduğu doğrulanıyor.
İstasyonda eski köy Salihli (İstasyon Mahallesi) ile 1 Km. kuzey doğusunda Gâvur Mahallesi (Kocaçeşme), Tatar (Kırım göçmenleri) mahallesi (Atatürk) ve Yahudi mahallesi (Eski Cami) adıyla üç mahallesi olan ikinci yerleşimi vardır. Ancak Mithat Paşa’nın açtığı yol boyunca başlayan yapılanma bu iki yerleşimi birleştirmeye başlamıştır.
Salihli (İstasyon civarı) köyü de büyümüş, güney doğusundaki, Saraya av kuşları besleyen “Kuşçubaşı Çiftliği” sınırına dayanmıştır. Bozdağ eteklerindeki Çakallar köyü ile arasında “Hayıtlık” denilen üzeri hayıt bitkileri ile kaplı alanlar vardır. Araştırmalarımız sırasında görüştüğümüz yaşlılar Kaymakamlık binasından Adliye sarayına kadar olan bölüme eskilerde “Hayıt mahalle” denildiğini söylemektedirler.
1914–1918 yılları arasında 1. Dünya savaşına katılan Osmanlı, 4 yıl boyunca 7 cephede (Doğu Anadolu, Kafkasya, Çanakkale, Irak, Suriye-Filistin ve Makedonya) kahramanca çarpışmıştır. Her cephede savaşa asker gönderen Salihli en fazla şehidi Çanakkale Savaşlarında (127 Kişi) vermiştir.
Genç evlatlarını savaşlarda yitiren Salihli’de ticaret, tarım ve küçük el sanatları, gayri Müslimlerin eline geçmiştir. Üretim azalmış, ekonomik çöküntü başlamıştır. Asayiş bozulmuş, dağlar eşkıya ve asker kaçakları ile dolmuştur. Halk yorgun, bezgin ve perişan bir haldedir.
Dünya savaşından yenik ayrılan Osmanlı, artık galip devletler tarafından paylaşılmaktadır. 1919 yılı Nisan ayında Rus Ermenileri Kars’a, İtalyanlar Antalya’ya, Fransızlar Antep’e girmişler, 15 Mayıs 1919 günü Yunanlılar İzmir’e çıkmışlardır. Ülkenin bir kurtuluş savaşına gereksinimi vardı. Aynı tarihlerde Samsun’a çıkan Mustafa Kemal Paşa bu onur savaşını başlatıyordu.
Gelecek yazımızda Millî Mücadele yıllarında kentimizin durumunu anlatmaya devam edeceğiz, hoşça kalın değerli okurlarım.
Mustafa Uçar
