Türk tarihinin dünyaca tanınmış gezgini Evliya Çelebidir, 1611 yılında doğmuş, 1681 yılında vefat etmiştir. Tüm gezilerini kendi adını taşıyan Seyahatnamesi 9. Ciltte günümüz Türkçesi ile yayımlanmıştır. Okumadıysanız tavsiye ederim.
Evliya Çelebi 1671-1672’de Hacca giderken Manisa’da bulunan ablası ve diğer akrabalarından helallik almak için uğrar. İstanbul’dan yola çıkar, Bursa, İnegöl, Kütahya, Simav, Demirci, Kula, Alaşehir üzerinden Manisa’ya ulaşır. Geçtiği yerler hakkında notlar tutar, duyduğu öyküleri anlatır.
Salihli hakkında bilgi vermez sadece “Alaşehir ve Sart arasında mamur köyler vardır” der. O yıllarda kaza (ilçe) olan Sart hakkında şunları yazar;
“Sarp hisar, yani Sart Kalesi'nin özellikleri Hazret-i Resul’ün doğumundan 882 sene önce Büyük İskender korkusundan Yanive kızı Kaydefa adlı Melike (Sultan) yapısıdır. Sonra Aydın Bay oğulları elinden 1390 tarihinde Yıldırım Han fethidir.
Aydın toprağında (—) hükümettir, 150 akçe kazadır ve nahiyesi 40 parça köydür. Kalesi yine Bozdağ'a bitişik olan Sart Dağının eteğinde, yüksek bir yerde, dört köşe, şeddadi yapı küçük bir kaledir, ama gayet sarp ve sağlam yapıdır. İç el olmakla dizdarı (Komutanı, idareci) ve neferleri (Asker, görevli) olmadığından başka kalenin içi o kadar bakımlı ve şenlikli değildir. Lâkin aşağı varoşu biraz mamurdur. 3 mahalle ve 700 toprak örtülü hanelerdir. Ve (—) mihraptır. (—) camii (—) gerisi mescittir.
Küçük çarşısı, hanları ve hamamı vardır. Bağ u bahçesi çoktur. Ve şebekeli bostanlarında sulu ve iri kavunu ve karpuzu meşhurdur. Ve ovalarında pamuğu cihanı süslemiştir. Haftada bir büyük pazar olup nice bin tüccar toplanıp alışveriş ederler. Oradan yine batıya bir ulu sahra içinde Gediz akar ki ta Alaşehir ile Sart Şehri arasından beri gelir. Hakir bu nehri atlar ile geçip Çomaklı Yaylası'nda biraz dinlendim. “
Evliya Çelebi 1700 lü yılların başında Salihli’den bahsetmemiş ama yabancı gezginler bakalım neler görmüş, neler yazmışlar. Gelecek yazılarımızda anlatacağız, hoşça kalın...
Mustafa Uçar
