'Elinle yaktığın ormanı gözyaşınla söndüremezsin'

Orman yangını, doğal ya da insani sebeplerden ortaya çıkan yangınların ormanları kısmen veya tamamen yakmasıdır. Yıldırım düşmesi, yanardağ patlaması ve yüksek sıcaklık gibi doğal sebeplerle çıkan yangınlar ile sigara, tarımsal ürünler nedenli çıkan insan kaynaklı yangınlar vardır.

Doğal afetler sürekli olarak insanları tehdit eden unsurlardır. Peki yangın nedir? Yangınlar da doğal afetler içerisinde ele alınmalı mıdır? Yangın, insanlara mal ve can güvenliğinin tehdit edilmesini oluşturan felaketler arasında değerlendirilmektedir. Yangınlar çeşitli nedenlerden kaynaklı olarak ortaya çıkmakta olup ani müdahale sağlanmadığı sürece de yine çok daha büyük felaketlere yol açabilecek kadar da etkili bir felakettir. 

Ülkemiz maalesef bir süredir orman yangınlarıyla savaşmakta... Bir haftada 131 orman yangını çıktı ve hali hazırda İzmir, Manisa, Bolu ve Aydın alevlerle savaşıyor... Ülkenin her yeri belirli ve belirsiz sebeplerle yanıyor; ağaçlar, evler, canlılar ve yaşanmışlıklar bu yangınlarda kül oluyor... 

Yangınlar büyük felaketlere yol açabilecek kadar tehlikeli afetlerdendir. Yangın nedir asıl oluşur soruları da buna bağlı olarak en çok sorulan sorular arasında yer alıyor. Buna göre yangınların ortaya çıkmasında en büyük etkenlerden biri de yanlış kullanım, bilinçsiz yaklaşım ve ani olaylardır. Ormana zarar veren faktörler arasında, daima önemini koruyan orman yangınları; Türkiye ormanlarının sürekliliğini tehlikeye sokan etkenlerden biridir. Orman yangını, açık alanda gerçekleştiği için rüzgâr ve yanıcı madde gibi doğal koşulların etkisi altında yayılma eğiliminde olan, başta odun, yaprak ve dal olmak üzere ormanda bulunan pek çok yanıcı materyali ve canlı ağaçları yakan yangın türüdür. Orman yangınlarının açık alanda gerçekleşmesi ve yayılma eğilimi söndürme işlemlerini zorlaştıran ana faktördür.

Türkiye'de Orman Yangınları Neden Çıkıyor?

Türkiye'de her on orman yangınından dokuzu insan faaliyetleri sonucunda çıkıyor. Yıldırım düşmesi nedeniyle çıkan yangınlar hem sayı olarak az hem de etkiledikleri alan olarak kısıtlı. İnsan faaliyetleri içerisinde ise en çok yangına neden olan faktörler anız yakma, sigara izmariti, enerji nakil hatlarından çıkan kıvılcımlar, piknik ateşi ve çoban ateşi gibi ihmal-kaza kategorisine giren etkenler. Kasıtlı olarak çıkarılan yangınlar ise sayıca daha az.

Türkiye'de Her Yıl Ne Kadar Orman Yanıyor?

Son 20 yıla (2001-2020) bakıldığında Türkiye'de her yıl ortalama 2 bin 216 adet orman yangını çıkmakta ve yine ortalama 8 bin 319 hektar orman alanı yanmaktadır. Ancak son yıllarda hem çıkan orman yangını sayısında hem de yanan orman alanı miktarında artış yaşanmaktadır. İklim değişikliğinin etkisiyle önümüzdeki süreçte orman yangınları açısından risk ve tehlike düzeyinin sürekli artacağı tahmin edilmektedir.

Orman Yangınlarını Önlemek Ya da Etkilerini Azaltmak İçin Neler Yapmalıyız?

Ülkemizdeki orman yangınlarının büyük bölümü insan kaynaklı olarak çıktığından çözümün de insan-orman ilişkilerinde aranması doğru olur. Her 10 orman yangınından dokuzunun insan kaynaklı olarak çıkması teorik olarak her 10 orman yangınının dokuzunun engellenebileceği anlamına gelir. Hem devlet kurumlarının hem de yurttaşların ortak çabaları ile çıkmadan engellenen bir yangın binlerce canlının yaşamının korunması, ekonomik ve sosyal hayatın güvencesi olan ormanlarımızın devamlılığı açısından son derece büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla yapılması gerekenler şu şekilde özetlenebilir:

Yurttaşlara düşen sorumluluklar:

Orman yangınlarının sayı ve etki gücü olarak azaltılması yalnızca devlet kurum ve kuruluşlarının çabaları ile ulaşılabilecek bir amaç değildir. Yurttaşlar olarak bizlere de düşen büyük sorumluluklar bulunmaktadır. Bu sorumlulukları yapılması ve yapılmaması gerekenler olarak iki başlık altında toplamak olanaklıdır.

Orman Yangınlarını Önlemek için Yapılması Gerekenler

  • Yangın sezonu boyunca ve özellikle yangına hassas dönemlerde (aşırı sıcak, kuru verüzgârlı havalarda) yetkili kamu otoritelerinin uyarılarına mutlaka uyulmalı, bu uyarılar hakkında düzenli bilgi sahibi olabilmek için yayınlar (tv, gazete, internet vb.) sürekli olarak takip edilmelidir.
  • Anız bırakan tarım alanlarının ormana yakın sınırları sürülerek, yanıcı maddeler alandan uzaklaştırılmalıdır.
  • Yangın sezonu boyunca ve özellikle yangına hassas dönemlerde (aşırı sıcak, kuru ve rüzgârlı havalarda) yetkili kamu otoritelerinin uyarılarına mutlaka uyulmalı, bu uyarılar hakkında düzenli bilgi sahibi olabilmek için yayınlar (tv, gazete, internet vb.) sürekli olarak takip edilmelidir.
  • Orman alanlarının içinde ya da yakınında yapılan bina ve tesislerde her türlü yangın önlemi alınmalı ve çıkması muhtemel yangınların ormana sıçramasını engelleyecek koruyucu düzenlemeler (yapı ile orman arasında yanıcı madde olmayan yeterli mesafe bırakmak, yangın söndürme sistemlerini hazır ve çalışır durumda tutmak, yangınlarla ilgili sürekli ve etkili bir gözetleme sistemi oluşturmak, bina içinde ya da çevresinde parlayıcı-patlayıcı madde bulundurmamak) yapılmalıdır. Bu önlemler aynı zamanda orman yangınları sırasında bina ve tesisler ile insanların zarar görmesini de engelleyecektir.

Orman Yangınlarını Önlemek için Yapılmaması Gerekenler

  • Yangına hassas dönem ve alanlarda hiçbir şekilde ateş (çoban ateşi, kamp ateşi, piknik ateşi vb.) yakılmamalıdır. Herhangi bir nedenle ateş yakılması zorunlu ise ağaçlar, çalılar ya da kurumuş ot ve yapraklar gibi kolay tutuşabilecek alanlarda ateş yakılmamalı (kayalık alanlar, üzerinde bitki bulunmayan çıplak toprak parçaları tercih edilebilir), ateş yakmak için kolay tutuşan kimyasallar kesinlikle kullanılmamalı ve ateşin söndüğünden emin olmadan alandan uzaklaşılmamalıdır.
  • Tarım alanlarında hasat sonrası kalan bitki kök ve gövdeleri (anız) yakılmamalıdır.
  • Orman içi ya da yakınında sigara içilmemeli, hiçbir şekilde (sönmüş dahi olsa) sigara izmariti atılmamalıdır.
  • Ormanlık alanlarda yapılan faaliyetlerde (piknik, doğa yürüyüşü, eğitim, bisiklet yarışı vb.) oluşan atıklar kesinlikle ormanda bırakılmamalıdır. Bu atıklar asla taşmış çöp kutularına ya da çöp birikmiş açık alanlara bırakılmamalıdır.
  • Orman içi ya da yakınındaki bina ve tesislerde açık alanda yakacak odun istiflenmemelidir.