Sartlı Nazmi Efe, Milli Mücadele yıllarının az bilinen kahramanlarından. Nazmi Efe, tek kırma tüfeği ile gün boyu Yunan askerlerine karşı mücadele etti, fişekleri bitince şehit edildi.
Kabri, Sart Kalesi yakınlarında bulunan Nazmi Efe’nin kahramanlık dolu mücadelesini tarihçi yazar Mustafa Uçar’ın eşsiz anlatımıyla sizler için derledik…
Bugün, bu topraklarda yaşayanların çoğunluğu eminim ki Nazmi Efe’yi de, heykelinin ve kabrinin de nerede olduğunu bilmiyorlar. Oysa bu yiğit Efe, tek başına bir tabur Yunan askeri ile bir gün süren savaş vermiştir. Kendisi Sart Mahallesindendir.
Kurtuluş Savaşı başlarında Birgi – Bozdağ – Gölcük Cephesini kurarak Yunanlılarla çarpışan; Yerel ayaklanmaların bastırılmasına katılan, Postlu Mestan Efe’nin yanında görev almış kızanlarındandır.
Postlu Mestan Efe’den çoktandır görmediği ailesini ziyaret etmek için izin alan Nazmi Efe, Bozdağ’dan, köyü olan Sart’a gitmek için atıyla yola çıkar. Çamurhamamı köyünden geçer, amacı Sart tepesinden köyüne inmektir ama bakar ki köyü Yunan askerlerinin işgali altındadır.
Hemen atından iner, Yunan askerlerine tek kırma tüfeği ile ateş etmeye başlar. Her sıktığı mermiden sonra yer değiştirirken namluya yeni mermi sürer. O kadar sık ve hızlı yer değiştirir ki Yunan karşısında güçlü bir Kuvayı Milliye grubu var sanır. Çatışma akşam saatlerine kadar devam eder, ta ki Nazmi Efe’nin fişeklikleri boşalmış mermisi bitmiştir. İşte o zaman Yunan, Nazmi Efe’yi şehit ederler. Tarih 25 Haziran 1920’dir. Bu tarih, Salihli’nin Yunan işgalinden bir gün öncesidir.
Nazmi Efe’nin kabri, şehit olduğu yerde, Sardes Kalesi yamaçlarında yer almaktadır. Buraya belli belirsiz bir patikayla oldukça dik bir yamaçtan yaklaşık 20 dakikalık bir tırmanışla çıkılır. Mezarın bulunduğu yer yüksek bir boyun noktası gibi hafif düzlüktür.
Bir tarafı Artemis Tapınağına, diğer tarafı da Sardes Gimnasium’una bakar. Buradan bütün Salihli Ovası, Bintepeler, Marmara Gölü kuşbakışı görülür. Sanki halen buraları koruyup gözetiyor gibidir. Ne yazık ki aşağıda yaşayanlar bundan haberdar değildir. Nazmi Efe’nin köyünde, günümüz Sart Mahallesinde iki heykeli vardır; birisi Yukarı Sart mahallesinin ortasında, diğeri Gymnasium’un önünde, bayrak direklerinin batı tarafındadır.
